Kavram haritası

Novak tarafından ileri sürülen, öğrenilecek kavramların ve kavramlar arası ilişkilerin görselleştirildiği bir şemadır. Kavram haritaları tek bir kavramın aynı kategorideki diğer kavramlarla bağlantılarını belirten somut grafiklerdir. Kavram haritaları kavramların kendileri ile aynı kategorideki diğer kavramlarla bağlantısını gösteren bireysel öğrenme araçlarıdır.

Kavram haritaları, yeni öğrenilecek bilgiyi daha açık hale getirmekle , önceki bilgilerle yeni bilgiler arasında anlamlı bağlantılar kurulmasına yardımcı olmaktadır. Anlamlı öğrenmeyi temele alan Kavram haritaları , bireysel alan öğrenmelerinde ezberleme yerine, öğrenmenin daha kalıcı uzun süreli olmasını sağlamaktadır.
Kavram haritaları, bilgiyi görselleştirme, ilişkilendirme, somutlaştırma, sınıflama gibi işlevleri vardır. Ancak en önemli işlevi bilgiyi anlamlı hale getirmektir. Kavram haritaları öğrenilecek yeni ünitelerin kapsamının tanımında, öğrencilerin hazır bulunuşluk düzeylerini belirlemede, kavramsal yanılgıları ortaya çıkarmada ve gidermede öğrencilerin bilgiyi nasıl yapılandırdıklarını ortaya koymada etkin olarak kullanabilirler. Kavram haritaları, bir içeriğin öğretiminde, özenlenmesinde ve ölçülmesinde , ayrıca öğrenmelerin değerlendirilmesi amacıyla da kullanılan alternatif bir ölçme aracı olarak da zaman zaman kullanılmaktadır.

Kavramlar arası ilişkileri öğretmek isteyen bir öğretmen, kavramlara örnek olan ve olmayan durum ve nesneleri bulmak durumundadır. Kavram haritaları bir kavramın alt kavramları ve kavramlar arası ilişkileri hiyerarşik bir şekilde görmeye yardım eden bir şemadır. Bilginin zihinde somut ve görsel olarak düzenlenmesini sağlar. Belleğin en önemli özelliklerinden biri organizasyon olduğuna göre, bu durumdan öğretenlerin yararlanması, öğrenme-öğretme sürecini kolaylaştıracak hedeflere etkin bir şekilde ulaşmasını sağlayacaktır.

En yaygın olarak kullanılan kavram haritası türleri aşağıda verilmiştir.

Örümcek harita: Temel bir kavramı belirlemek için kullanılmaktadır. Merkezden temel kavram nedir? Bununla ilgili özellikler nedir gibi sorulara yanıt arar.
Balık kılçığı haritası: Karmaşık bir olayın nedenlerini ve sonuçlarını ortaya koymak için kullanılır.
Sınıflama haritası: Öğrenilen bilgileri sistematik olarak sınıflamayı amaçlar. Sınıflama genelden özele doğru bir dağılım gösterir.
Olaylar zinciri dizinleri: Herhangi bir kavramın aşamalarını, bir işlemin basamaklarını, olayların sıra ve sonuçlarını açıklamak için kullanılır.

kaynak:pegem yay.