FREUD VE PSİKO-ANALİTİK (PSİKODİNAMİK)GELİŞİM KURAMI(PSİKANALİZ)
Freud’a göre kişiliğin oluşumuna yön veren üç temelkavram bulunmaktadır. Bunlar;
1. Bilinç Sınıflaması(Topografik kişilik kuramı)
2. Yapısal Kişilik Kuramı
3. Psiko-seksüel gelişim dönemidir.
1. Bilinç Sınıflaması (Topografik Kişilik Kuramı): Freud’a göre insanın bilinçlilik durumu üç bölümden oluşur. Bilinç, farkında olduğumuz yaşantıların bulunduğu yerdir. Farkında olarak, isteyerek yaptığımız davranışları kapsar. Örneğin; odanın sıcaklığını bilmek. Bilinç öncesi bilincinde olmadığımız (o anda farkında olmadığımız) ama biraz düşününce ya da ufak bir çabayla hatırladığımız ya da bilince çıkarabildiğimiz yaşantıların bulunduğu yerdir. Örneğin; telefon numarasını hatırlamak. Bilinç dışı ise bilincin dışında olan ve ve özel bir takım tekniklerle bilince çıkarılabilen yaşantıların bulunduğu yerdir. Diğer bir deyişle bilinci tehdit eden,uzaklaştırılması gereken duygu ve yaşantıları içeren kısımdır. Örneğin; hoşa gitmeyen, toplumca onaylanmayan duygu, düşünce, istek ve arzular. Freud kişiliğin büyük bir kısmının bilinçdışında oluştuğunu belirtmiştir. Freud bilinç, bilinç öncesi ve bilinç dışını buz dağına benzeterek açıklamaya çalışmıştır. Buzdağının suyun üstünde kalan kısmı bilinç, suyun hemen altında kalan ve suyun üstünden bakılınca görülecek kadar altta kalan kısmı bilinç öncesi, dibe yakın olan ve suyun üstünden görünmeyen kısmı ise bilinç dışıdır.
2. Kişilik Yapısı (Yapısal Kişilik Kuramı): Freud’a göre kişilik üç bölümden oluşur. Kişiliğin bu üç sistemi devamlı birbiriyle etkileşerek bireyin davranışlarını etkilemektedir. İd (alt benlik) kişiliğin ilkel yönüne yöneliktir ve sürekli olarak haz aramaktadır. Gerçek dışı, karşılanamaz istek ve arzularla bireyin dürtülerinin karşılanması gerektiği şeklinde işlevi bulunmaktadır. Kişiliğin biyolojik yanıdır ve doğuştan getirilir. Bireyde bulunan iki dürtü, cinsellik ve saldırganlık, idden doğar. İd temel biyolojik ihtiyaçlardan (açlık, susuzluk,cinsellik) kaynaklanır. Kişiliğin en erken gelişen bölümüdür. Bireyin sınır tanımaz isteklerini kapsar.
Ego(benlik) kişiliğin gerçeklik ilkesine göre hareket eden ve idi egelleyen bir yapıdır. İd ile dış dünya arasındaki denge öğesidir. İdden gelen doyum ve haz ilkesine, ego gerçeklik ilkesi ile cevap verir. kişiliğin mantıklı düşünen ve gerçekçi değerlendirme yapabilen bölümüdür. İdin karşı konulmaz istekleri ile süperegonun sınırlayıcı tutumları arasında arabuluculuk görevi yapar. Kişiliğin karar organı gibi çalışır.Ego sorunlarla baş edemediği zaman savunma mekanizmalarına başvurur.
Süperego(üst benlik) ise çocuğun anne-babasından ve diğer insanlardan öğrenmiş olduğu toplumsal kuralları, gelenekleri, görenekleri, vicdan ve ahlak kurallarını ve idealleri kapsar. Ahlak ve kusursuzluk ilkesine göre çalışır. Üç önemli görevi vardır. Bunlar:
-İd’in kabul edilemeyecek isteklerini bastırmak (özellikle toplumun kabul etmediği cinsellik ve saldırganlık dürtüleri)
-Egoyu ahlaki amaçlara yöneltmek
-Mükemmel olmaya çabalamak
Freud insanı saldırgan ve cinsel dürtüleri denetim altına alınması gereken olumsuz ve yıkıcı bir varlık olarak tanımlamıştır. Toplumun baskıları olmayıp da bireyler cinsel ve saldırgan enerjilerini rahatça boşaltabilselerdi psikolojik sorunlar olmazdı. Freud davranışların kökeninde, toplumu ve kültürü ele almadığı için eleştirilmektedir.
3. Psiko-Seksüel Gelişim Dönemleri Freud’a göre kişilik oral, anal, fallik, gizil, ve genital dönem olmak üzere 5 dönemden oluşur.
1. Oral Dönem(0-1 yaş) Bu dönemde en önemli organ ve haz kaynağı ağızdır. Bebeğin beslenmesi ve emzirilmesi önemlidir. Bu dönemde geçirilen olumlu ve olumsuz yaşantılar kişilikte önemlidir. Çocuğa verilen bakımın niteliği, yetişkinlik döneminde kişinin bağımlılık ve güven düzeyini belirler.
Freud’a göre memeden erken ya da geç ayrılan bireyler ağızdan zevk alma türüne saplanma geliştirebilir (fiksasyon). Bu dönemi olumlu atlatan bireylergüven, umut duygularını ve başka bireylerle paylaşımözelliklerini kazanırlar. Olumsuz yaşantılar geçiren bireyler, diğer bireylerden daha fazla sigara-içki alışkanlığı, aşırı yemek yeme, tırnak yeme, aşırı bağlanma gibi özellikler gösterirler. Bu dönemdeki yaşantılara bağlı olarak ilerleyen yıllarda saldırganlık dürtülerini ya da cinsel dürtülerini başkalarını ısırma yoluyla da dışa vurabilirler. Buna oral sadizm denir. Birey bu davranışlarını başkasına değil de kendine yöneltirse buna da oral mazoşizmdenir.
2. Anal Dönem(1-3 yaş)Bu dönemde en önemli organ ve haz kaynağı anüstür.Tuvalet eğitimi önemlidir. Hoşgörülü bir tuvaleteğitimi gerekir. Tuvalet eğitimi iyi olanlar, yaratıcı, üretken ve aktif olurlar. Bu dönemdeki fazla baskıya maruz kalan çocuklar ilerleyen yaşlarında aşırı titizlik, cimrilik,inatçılık gibi özellikler gösterirken; fazla serbest bırakılan çocuklar ise sorumsuz, vurdumduymaz ve düzensiz olurlar.
3. Fallik Dönem(3-7 yaş) Bu dönemin en önemli haz kaynağı cinsel organdır. Bu dönemdeki çocuklar bilinçli olarak kendilerini tanımak isterler. Bu nedenle cinsel organla oynamak ve bundan haz almak sıklıkla görülür. Bu dönemin en önemli özelliği çocukta cinsel kimliğin oluşmaya başlamasıdır. Çocuk karşı cinsteki anne-babaya yakınlık duyar ve anne-babaya duyulan sevgi,kıskançlık, düşmanlık kişiliği etkiler. Çocuğun bu dönemde özellikle cinsel içerikli soruları oldukça sıklaşır.
Kastrasyon(iğdişlik)Korkusu: Erkek çocukların kızlarda penisin olmadığını fark edince kendi penislerinin de yok olacağı kaygısını taşımasıdır
Oedipus Karmaşası: Bu karmaşada erkek çocuk annesine bir tür cinsel yakınlık duyar ve bu durumun babası tarafından cezalandırılacağı kaygısını taşır.
Elektra Karmaşası: Bu karmaşa türünde de kız çocukları babaya karşı cinsel yaklaşım duyar ve annenin kızacağına ilişkin kaygı durumu yaşar.
4. Gizil/Latnet/Latens Dönem(7-11 yaş) Bu dönemde gizlilik, örtüklük söz konusudur. Çocuk cinsel konulardan hoşlanmaz ve kendini oyuna verir. ergenlik öncesi durgunluk ve bekleyiş dönemidir. Kız ve erkek çocuklar hemcinslerine yakınlık göstermeye başlarlar ve hızla sosyalleşirler. Özellikle okula başlama ile birlikte enerji daha çok akademik etkinliklere kaymaya başlar. Davranışın kaynağı olan cinsellik ve saldırganlık kökenli enerjiler; bu dönemde öğrenme, merak, araştırma ve insanlarla iyi ilişkiler kurmada kullanılır.
5. Genital Dönem(11-18 yaş) Cinsel gelişim hızlanır, üreme sistemleri gelişir. Cinsel olgunluk gelişir. Oedipus ve Elektra Karmaşasını başarılı bir şekilde atlatan bireyler sevgi objesini dışarıda arar. Ergenliği de içine alan genital dönemde genç karşılaştığı çatışmalara çözüm bulabilirse sağlıklı bir yetişkin olarak bu dönemi atlatabilir ve karşı cinse gerekli olumlu ilişkileri kurabilir.
Eklenme Tarihi: 9 Mayıs 2011
Konu hakkında yorumunuzu yazın