Rubric (Dereceli Puanlama Anahtarı)

Anasayfa ›› KPSS Eğitim Bilimleri Konuları ›› Rubric (Dereceli Puanlama Anahtarı)

15.402

RUBRIC
Oxford İngilizce sözlüğe göre: 15. yüzyılın Ortalarında rubric bir kitabın farklı bölümlerinin başlıkları demekti. 30-40 yıl öncesinde rubric eğitimciler arasında yeni anlamını almaya başlamıştır.
Rubric, değerlendirmeleri ya da etkinlikleri puanlarken takip etmek için bir rehberdir. Önemle belirtmekten gelen rubric’in orijinal tanımı geçmişte büyük ihtimalle öğrenci kağıtlarını derecelendirmenin bir sonucu olarak türetilmiş bir terimdir. Bugün ise bir ölçme veya etkinliğin tamamının ya da bölümlerinin nasıl puanlanacağını ana hatlarıyla anlatmayı ifade ediyor. Seçilen ve düzenlenen rubric tipini belirleyen kriter ölçmenin odağını veya amacını oluşturabilir.
Pate, Homestead ve McGinnis (1993)’in belirttiklerine göre rubric kabul edilebilir ya da edilemez performansının sınırlarının öğrenciler ve öğretmenler için açıkça belirlenen kriter grubu ölçeğidir.
Rubric portfolyonun puanlanmasında ve yazılı performansın değerlendirilmesinde kullanılmaktadır.
DEĞERLENDİRMEDE RUBRIC KULLANMANIN AVANTAJLARI:

Daha objektif ve tutarlı ölçmeye izin verir.
Öğretmenler belirli zamanlarda kriterlerini açıklayabilirler.
Öğrenci çalışmasının nasıl değerlendirileceğini ve ne beklendiğini açıkça görür.
Öğrenci kendi performansında kullanılacak kriter hakkında bilgi sahibi olduğundan ilerleyebilir.
Eğitimin etkisine ilişkin dönüt vermede yardımcı olur.
Gelişmeyi ölçmek ve belgelemek için ölçütler sağlar.

Rubrici iki alt başlık altında inceleyebiliriz:
– Analitik Rubric – Holistik Rubric

1. ANALİTİK RUBRIC
Analitik rubric bir değerlendirmenin farklı bölümlerindeki çok belirli cevapları puanlamada kullanılır. Değerlendirmenin her bölümünden bütün puanlar öğrencinin performansın seviyesini ve toplam puanını belirlemek için toplanır. Puanlama kriterleri nasıl puan verilebileceği ya da verilemeyeceği konusunda son derece belirlidir.
Analitik rubrici kullananlar öğrencilerin verdiği bütün cevapları tek tek incelemeli ve belirlenmiş kriterlere göre puanlamalıdır. Böylece yanlılık çok az olacaktır. Analitik rubric üründen çok süreçle ilgilendiğinden dolayı, öğrenme eksikliği ya da davranış bozukluğu olan öğrencilerde kullanılması sınırlayıcı olabilir ya da çeşitliliğe izin verebilir. Örneğin, bir öğrenci bir nesnenin kütlesini hatasızca belirleme yeteneğini ölçen ve doğru cevabın 45 gram olduğu bir ödevi tamamladığını düşünelim:
Böyle bir ödeve uygulanmış sınırlayıcı analitik rubric’in örneği şu şekilde olacaktır:
1 puan: Öğrenci nesnenin kütlesini tam 45 gram olarak bulduysa,
0 puan: Öğrenci nesnenin kütlesini 45 gramdan farklı bulduysa veya bir cevap veremediyse,

Analitik rubric’in daha esnek bir uygulanışında birincil yönerge, öğrencinin kullandığı terazinin kalitesi veya zaman ayarlaması ya da öğrencinin yeteneği gibi eğitim dışı konularında değerlendirilmesine dayanılarak değiştirilebilir. Bu durumda öğretmen, hata paylarının yüzdelerle belirlendiği veya olası ölçüm değerlerinin olduğu bir rubrici kullanmak isteyebilir. Değerlendirmenin içindeki her bir ölçme etkinliği belirli puanlama kriterlerine sahip olacaktır. Örneğin:
3 puan: Öğrenci nesnenin kütlesini 44-46 gram olarak belirtmişse,
2 puan: Öğrenci nesnenin kütlesini 42-43 gram veya 47-48 gram olarak belirtmişse,
1 puan: Öğrenci nesnenin kütlesini 42 gramdan az veya 48 gramdan çok belirtmişse,
0 puan: Öğrenci nesnenin kütlesini belirleyemediyse veya cevabı kaydedemediyse,

Analitik rubric’in daha esnek bir uygulanışında birincil yönerge, öğrencinin kullandığı terazinin kalitesi veya zaman ayarlaması ya da öğrencinin yeteneği gibi eğitim dışı konularında değerlendirilmesine dayanılarak değiştirilebilir. Bu durumda öğretmen, hata paylarının yüzdelerle belirlendiği veya olası ölçüm değerlerinin olduğu bir rubrici kullanmak isteyebilir. Değerlendirmenin içindeki her bir ölçme etkinliği belirli puanlama kriterlerine sahip olacaktır. Örneğin:
3 puan: Öğrenci nesnenin kütlesini 44-46 gram olarak belirtmişse,2 puan: Öğrenci nesnenin kütlesini 42-43 gram veya 47-48 gram olarak belirtmişse,1 puan: Öğrenci nesnenin kütlesini 42 gramdan az veya 48 gramdan çok belirtmişse,0 puan: Öğrenci nesnenin kütlesini belirleyemediyse veya cevabı kaydedemediyse,

2. HOLİSTİK RUBRIC
Holistik rubric öğretmen öğrencinin cevabının toplam olarak değerlendirmek istediğinde kullanılır. Holistik rubric süreçten ziyade sonuçla ilgilidir. Analitik puanlamada yapıldığı gibi sonuca ulaşmak için aşılan bireysel basamaklarla ilgilenmekten çok toplam performans ya da sonuçla ilgilenir. Holistik puanlama kriterleri bir problemin çözümünün belirli ve önemli parçalarını yansıtmalıdır. Holistik rubric geliştirirken öğretmenler ilk olarak kullanılacak performans göstergelerini belirlerler(üstün, kabul edilebilir, yetersiz ve kabul edilemez gibi).
Bir holistik rubric puan vermek için kullanılmaz. Onun yerine öğrenci ürünleri veya değerlendirmeleri belirlenen göstergelere göre basit bir şekilde oranlanır.
Pek çok ölçme okuldaki değerlendirmede kullanıldığından dolayı, her gösterge için puanlar belirlenebilir. Örneğin:
3 puan: Çok iyi sonuç veya çözüm
2 puan: Kabul edilebilir sonuç veya çözüm
1 puan: Yetersiz sonuç veya çözüm
0 puan: Kabul edilemez ya da yapılmamış sonuç veya çözüm
Ancak şu da var ki yukarıdaki örnekteki 4 puana dayandırmak gerçek holistik puanlama için yetersiz olacaktır. Test veren performansın her seviyesini daha detaylı belirtmelidir. Yani üstün olma kriteri ayrıntılı olarak verilmelidir.Bazı eğitimciler holistik rubrici gösteren bir matris kullanmayı uygun bulurlar. Göstergeler bu matrisin üst kısmına ve performanslar en sol kolona yerleştirilir. Matrisin her kutusu için tanımlamalar gerekir. Bu tarz matrisler eğiticiye pek çok performansı kapsayan daha kapsamlı holistik rubric oluşturma avantajı sağlar ve aynı zamanda holistik rubric için gerekli sayfa sayısını azaltır.

3 PUAN: ÜSTÜN PERFORMANS

Hipotez açık bir şekilde belirtilmiş ve gerekli değişkenlerle sınırlandırılmış.
Değişkenler doğru saptanmış ve hiç hatalı saptama yok
Yöntemler açık bir şekilde belirtilmiş –konuların listesi tam ve kontrol değişkenleri açık bir şekilde tanımlanmış.
Sonuçlar –analiz ve yorumlar dahil—tam ve bütün verileri kapsıyor, bilimsel temellere dayandırılmış, aşırı genellenmiş ya da belirsiz değil.

2 PUAN: KABUL EDİLEBİLİR PERFORMANS

Hipotez oldukça açık fakat bazı değişkenler de olabilirdi veya bir değişken hakkında gerekli ifade eksik.
Bir değişken hariç diğerleri doğru saptanmış.
Pek çok gerekli yöntem açıkça belirtilmiş fakat bir veya iki küçük aşama daha olabilir.
Sonuçlar verilerin çoğunu kapsıyor ve bilimsel temellere dayanıyor fakat ifadeler çok genel.

1 PUAN: DÜŞÜK PERFORMANS

Hipotez açık değil ve çoğu gerekli değişken ihmal edilmiş, fazladan değişkenler bile eklenebilirdi.
İki veya daha fazla değişken doğru bir şekilde tanımlanmamış ve/veya diğer değişkenler yanlış tanımlanmış.
Yöntemlerin çok azı belirtilmiş veya yöntemler açık bir şekilde belirtilmemiş; aşamalar çok fazla gereksiz adım içeriyor ya da gerekli adımlar eksik; materyal listesi tam değil ya da gereksiz maddeler var; kontrol açık bir şeklide belirtilmemiş.
Sonuçlar verinin çoğunu içermiyor, yanlış bilimsel temellere dayanıyor ve ifadeler çok genel.

0 PUAN: KABUL EDİLEMEZ PERFORMANS VEYA YAPILMAMIŞ

Hipotez denenemeyecek kadar yetersiz ya da hiç yok.
Değişkenler yanlış saptanmış veya değişkenlerle ilgili saptama yapılmamış.
Yöntemler belirsiz –materyaller listesi uygun değil, pek çok gereksiz madde içeriyor, kontrol yok ya da uygun değil, YA DA yöntemler belirtilmemiş.
Sonuçlar –verilerle bağlantılı değil, yanlış bilimsel temellere dayanıyor ya da analiz ve yorum yapılmamış.

RUBRIC’İN SINIF İÇİNDE KULLANIMI
Bir ödevi farklı açılardan (biri süreç, diğeri ürün) değerlendirdiklerinden dolayı analitik ve holistik rubric birlikte kullanılabilir. Bir fen deneyi tüm öğrencilerin sonuçlarının genel kalitesini göstermek üzere holistik puanlanabilir. Bunu takiben öğretmen tatmin edici sonuçları olan bir deney hazırlayamayan öğrencilerin çalışmasını değerlendirmek üzere analitik rubric kullanabilir.
Rubric kriterlerini oluşturmak zor olabilir. Bazı öğretmenler puanları belirli şemalara oturtmakta zorlanabilirler.
Genellikle –özellikle analitik rubric için— 3-6 kategori yaygın olarak kullanılır.
Daha düşük seviyedeki öğrenciler için daha düşük cevap seviyeli rubric daha uygun olabilir.
Öğrenme düzeyleri iyi olan öğrenciler için üç seviyeli rubric daha uygundur. Ortalamanın üstünde olan, ortalama ve ortalamanın altında olan olmak üzere. Çok iyi düzeyde olanlara en yüksek puan, tatmin edici düzeyde olanlara orta puan ve yetersiz olanlara düşük puan verilir.
Wenzlaff, Fager ve Coleman’ın “Rubric nedir? Uygulayıcılar ve literatür arasında uyum var mı?” konulu araştırmalarında araştırmacılar öğretimde rubricin kullanılmasının önemini ve değerini incelemişler.
Araştırmaya 100 ilk ve orta öğretim eğitimcileri ve öğretmenleri dahil edilmiş. Buradan çıkan sonuçlarda:
Öğretmenler rubrici şu şekilde tanımlıyorlar:

Rubric, beklenen çıktıları açık bir şekilde tanımlayan bir ölçekte performans ölçme yoludur.• Rubric, bütün kağıtları eşit değerlendirmek için kullanılan bir değerlendirme rehberidir.
Rubric, akademik, sosyal ve duygusal yetenekleri değerlendirmek için kullanılan bir ölçme yöntemidir.Pek çok öğretmen ve eğitimci rubricin bir kriter grubu ve rehber olduğu konusunda hemfikirdir.Rubricin amacını ise öğretmenler şöyle belirtiyorlar:
Bir ölçümün geçerlik ve güvenirliğini sağlamak için öğrencileri haberdar etmektir.• Öğrencileri beklenenleri ve izin verilenleri tam olarak nasıl başarmaları gerektiğini bildirmenin bir yoludur.• Rubricin amacı, kendini değerlendirme, akran değerlendirmesi ve öğretmenin dönüt ve değerlendirmesi için kullanılacak bir kontrol listesinin iskeletini oluşturur. Shaffer’ın “Ortaokulda rubric” adlı çalışmasında ise öğrencilerin rubric hakkındaki görüşleri alınmış:
Rubric çalışmamda yardımcı oldu, keşke her projede rubric kullanılsa.
Projemi nasıl yapmam gerektiğini anlamamda yardımcı oldu.
Rubric beklenenlerin ne olduğunu belirtmesi konusunda yardımcı oldu.
Sadece biraz yardımcı oldu. Rubric ten hiç hoşlanmadım.
Yapabileceğimin en iyisini yapmam konusunda bana itici güç oluşturdu.

RUBRIC’İN UYGULANMASI
Ölçme, hipotez oluşturma, grafik çizme, yordama, saptama, değişkenleri kontrol etme ve değişik materyallerin esnekliğini değerlendirme konularında eğitim verilmiş bir sınıftan seçilen iki kişi üzerinde rubric çalışması yapılmıştır. Bu çalışma sonucunda öğrencilerden beklenen davranışlar şöyledir:

Veri tablosunu doğru bir şekilde oluşturma
Veri tablosundan grafik oluşturma
Grafiği yorumlama
Kesin ve açık bir şekilde, iyi bir hipotez oluşturma
Belirli değişken türlerini saptama
Bu etkinlikte öğrendiklerini geliştirme ve yeni projelere uyarlama

Bu doğrultuda şöyle bir analitik rubric hazırlanabilir:
Hedeflenen durum:
Öğrenciler, lastik bant gerilimi ile ilgili gözlemlerinde elde ettikleri verilere dayanarak yordama yapabilmeli ve test edilebilecek bir hipotez oluşturabilmeli.