Eğitim Nedir, Eğitim Türleri Nelerdir?

Anasayfa ›› KPSS Eğitim Bilimleri Konuları ›› Eğitim Nedir, Eğitim Türleri Nelerdir?

4.883

Bu yazımızda Eğitim tanımı ve eğitim türleri üzerinde duracağız.

EĞİTİM NEDİR?

Eğitime yüklenen işlev, temele alınan felsefi yaklaşım, toplumda hâkim olan siyasi görüş, toplumun ve bireylerin eğitimden beklentilerinin farklı olması nedeniyle, eğitimin tek bir tanımını yapmak mümkün değildir. Bazı tanımlar eğitimin süreç, bazıları formal bazıları da formal olmayan yönlerine ağırlık vermektedirler.

Eğitimin tanımları:

Bireyde bilgi, beceri, davranış, anlayış, ilgi, tavır, karakter gibi önemli sayılan kişilik nitelikleri yönünden belli değişmeler sağlamak amacıyla yürütülen düzenli bir etkileşimdir.
Bireyin çevresiyle etkileşimi sonucu sosyalleştirilmesi ve insanlaştırılması sürecidir.
Bireyin davranışlarında kendi yaşantısı yoluyla ve kasıtlı olarak istendik değişiklik meydana getirme sürecidir.
Bireyin içinde yaşadığı toplum için değeri olan yetenek, tutum ve diğer davranış biçimlerini geliştirdiği kültürlenme süreçlerinin hepsidir.
Birtakım esaslara göre insanların davranışlarında belli gelişmeler sağlamaya yarayan etkinlikler dizgesidir.
İnsanları belli amaçlara göre yetiştirme sistemi ve işidir.
Kişinin davranışlarında kendi yaşantısı yoluyla istendik yönde ve bir dereceye kadar kalıcı değişmeler meydana getirme sürecidir.

Bu tanımların ortak yönleri:
Eğitim:

Kasıtlı ve istendik yönde davranış değiştirme işidir.
Süreçtir.
Bireyin kendi yaşantısı yoluyla gerçekleşir.
Toplumsal bir olgudur.
Sistemdir.
Kültürlenmedir.
Sosyalleştirmedir.

Eğitim, kasıtlı ve istendik yönde davranış değiştirme işidir. Eğitim sürecinin sonunda bireyin davranışlarında, özelliklerinde ya da bilgilerinde bir değişiklik olmalıdır. Böyle bir değişiklik olmamışsa, eğitimden söz edilemez. Bu değişikliğin kasıtlı ve istendik olması ise birileri tarafından müdahaleyi ve hedeflere dayalı olmayı içerir. Eğitim yoluyla gerçekleşen davranış değişikliğinin, davranışı değişen birey ya da bir başkası yardımıyla gerçekleşmesi ve bu değişikliğin bir hedefe dayalı olması söz konusudur.

Eğitim, bir süreçtir. Süre ile süreç kavramları zaman zaman karıştırılmaktadır. Süre, bir zaman dilimi iken, süreç bir zaman dilimindeki etkinlikleri ve bu etkinlikler sonucu gerçekleşen dönüşümleri ve değişiklikleri içerir. Eğitim, davranış ve bilgilerde-ki değişiklikleri ve bunların birtakım etkinlikler sonucu bir zaman dilimi içerisinde gerçekleşmesini gerektirir. Bu nedenle eğitim bir süreçtir. Önceleri eğitim, yaşam için gerekli bilgi ve becerilerin bireye yaşamının ilk yıllarda (çocuklukta) kazandırılması olarak algılandığından, “yaşama hazırlık süreci” olarak algılanmaktaydı. Çağdaş yaklaşımlarda ise eğitim, “yaşam boyu devam eden bir süreç” olarak kabul edilmektedir.

Eğitim, bireyin kendi yaşantısı yoluyla gerçekleşir. Eğitim yaşantı ürünü olduğundan, eğitimin bu özelliği incelenirken “yaşantı” kavramı üzerinde durmak gerekir. Yaşantı, bireyin çevresiyle girdiği etkileşim sonucu edindiği birikim ve deneyimlerdir. Hiçbir bireyin, bir diğerinden birikimlerini ödünç alma şansı yoktur. Bu nedenle eğitim, bireyin kendi yaşantısı yoluyla olur. Bir birey, kendi deneyimlerini bir başkasıyla paylaşmaya kalksa bile, bu süreç özellikle paylaşılan kişi için kendine ait bir yaşantı olur.

Eğitim, toplumsal bir olgudur. Her ne kadar eğitim bireyin davranışlarındaki değişiklikleri içerse de, bireyi toplumdan, toplumsal kurallardan hatta evrensel değerlerden ve yaşantılardan soyutlayamaz. Bu nedenle bireyin içinde yaşadığı toplum, bu toplumun ihtiyaçları, beklentileri, sorunları ve diğer özellikleri eğitimin toplumsal temellerini oluşturur. Bu temeller eğitimin gerçekleştiği toplumda önemli bir role sahiptir.

Eğitim, bir sistemdir. Sistem sözcüğü bazı kaynaklarda dizge olarak görülebilmektir. Sistem (dizge), bir ilke ya da görüşe göre düzenlenmiş düşünceler, bilgiler, öğretiler bütünüdür. Görüldüğü üzere sistem; belli parçaların, unsurların oluşturduğu bütündür. Eğitim eğer bir sistem olarak kabul edilecek olursa, eğitimi oluşturan birtakım unsurlar olmalıdır ki bir araya gelip bütünü oluşturabilsin. Bu unsurlar; “girdi, işlem, çıktı ve dönüt”tür.

Girdi; sistemin hedefini gerçekleştirmek için gerekli olan her şeydir. Girdi; öğretmen, kullanılan araç-gereç ve öğrenci ile ilgili olan her şey, yani öğrencinin hazırbulunuşluk seviyesi, öğrenme kapasitesi, ilgisi, ihtiyacı, tutumu ve inançlarıdır. İşlem; girdilerin işlenmesi ve biçimlendirilmesidir. Çıktılar; ortaya çıkan ürünlerdir. Dönüt; ürün ve sonuç hakkında elde edilen bilgilerdir. Bu değişkenlerin durumlarına göre eğitim açık (girdi, işlem, çıktı ve dönütten oluşur.), yarı açık (girdi, işlem, çıktıdan oluşur. Dönüt yoktur.) ve kapalı (yeterli girdi ve çıktı yoktur.) olmak üzere üç biçimde ele alınabilir. Eğitimin özellikle sistemli yapıldığı okullarda bu sistemi oluşturan programlarda da sistemli bir yapılanma görülebilmektedir. Çünkü tüm program türle-rinde sistemli bir yapılanma söz konusudur. Programı oluşturan unsurlar; hedef, içerik, eğitim durumları ve değerlendirmedir. Bu sistemli bir yapılanmayı ve düzeneği gerektirir.

Eğitim, bir kültürlenmedir. Kültür, bir toplumun, bireyleri tarafından oluşturulmuş gelenek durumundaki ortak değerlerini içerir. Bazı eğitimciler eğitimi, kültürlenme, kasıtlı kültürlenme olarak tanımlamaktadır. Kültürlenme, bireylerin toplumun kendi ortak değerlerinin beklentilerine uygun olarak etkileyip değiştirilmesidir. Kültürlenme, çevre ile girilen etkileşim sonucu gerçekleşirken; kasıtlı kültürlenme bu çevrenin önceden düzenlenmesi ile gerçekleşir.

Kültürleşme de bir kültürün başka bir kültürün değerleriyle kaynaşarak değişmesidir. Başka kültürden insan ve grupların karşılıklı etkileşimi sonucu değişimi kültürleşmenin başka bir açıklamasıdır.

Eğitim bir noktada bireyin sosyalleştirilmesi sürecidir. Sosyal bir varlık olan birey içinde bulunduğu toplumun örf, adet ve geleneklerini yaşamak ve aktarılması gerekenleri yaşatmak durumundadır. Eğitim, kültürlenme sürecidir ve birey de kültürel bir varlıktır. Aynı zamanda biyolojik bir varlık olan bireyin yeme, içme, uyuma gibi birçok temel ihtiyacı vardır. Bireyin bu temel ihtiyaçlarının yanında bir de eğitim ihtiyacı vardır. Sosyal, biyolojik ve kültürel yapısı olan bireyin, davranışlarında ve bilgilerinde değişiklik meydana getirme sürecinde; yani eğitimin gerçekleşmesinde biyolojik, kültürel ve sosyal etmenler doğrudan etkilidir, insan çevresiyle girdiği etkileşim sonucunda sosyalleşir ve kültürel etkileşime girer. Bu etkileşimi sonucu ger-çekleşen öğrenmeler eğitimin kapsamında yer alır. Bu nedenle eğitim kültürle ve toplumla ilişkili bir kavramdır.

Eğitimin ve bireyin sosyal (toplumsal) ve kültürel yönleri olduğundan eğitim ile kültür arasında birtakım ilişkiler vardır. Bu iliş-kiler:

Eğitim, kültürün aktarılmasında önemli bir araçtır.
Eğitim, toplumun kültürünü etkileyen ve kültüründen etkilenen bir yapıya sahiptir.
Eğitim, görevini yerine getirirken kültürel olanaklar¬dan yararlanır.
Eğitim, kültürel değerlerin izlerini taşır.
Eğitim, kültüre göre gelişmeye karşı daha az direnç gösterir.
Eğitim, kültürün aktarılma ve değişim aracıdır.

Eğitim, formal ve informal olmak üzere ikiye ayrılır. Bu ayrımda en önemli ölçüt eğitimin önceden planlanıp planlanmamasıdır.