Pekiştirme ve Pekiştireç Türleri

PEKİŞTİRME: Bir davranışın tekrarını sağlamak için(güçlendirmek) uyaran verilmesi işlemidir. Bir davranışın kuvvetlendirilmesidir.

Pekiştirme Türleri: olumlu, olumsuz, maddi, manevi, içten dıştan, simgesel, sembolik pekiştirme. olarak türleri vardır.

Pekiştireç: Davranışı izleyen ve organizma üzerinde olumlu bir etki (hoşa gidici) yaratarak davranışın ortaya çıkma olasılığını artıran uyarıcıdır. Pekiştireçler iki türlüdür: olumlu, olumsuz pekiştireç.

1. Olumlu Pekiştireç: Organizmaya verildiğinde davranışın yapılma olasılığını artıran, organizma açısından hoş olan ve haz veren uyarıcıdır. Ör: Para, bisiklet, not 2. Olumsuz pekiştireç: Ortamdan çıkarıldığında davranışın yapılma olasılığını artıran, organizma açısından hoş olmayan ve kaçınılan uyarıcıdır. Ör: Azar, tokat, düşük not.

Olumlu Pekiştirme: Davranışın devamı için organizmaya hoşa giden uyaranın(olumlu pekiştireç) verilmesi işlemidir. Ör: Sınıfa sorduğu soruya doğru cevap veren öğrenciye öğretmenin aferin demesi, öğrencinin sorulara cevap verme davranışının tekrarını sağlar. Bütün yıl emek vererek çalışan ve notlarını yüksek tutan öğrenciye sene sonunda takdir belgesi verilmesi öğrencinin derslerine çalışma davranışının tekrarını sağlar. Bir öğretmenin derse düzenli devam eden öğrencilerine beşer puan vermesi, derse devam davranışının tekrarını sağlar.

Olumsuz Pekiştirme: Organizmanın hoşuna gitmeyen bir uyarıcının (olumsuz pekiştireç) ortamdan çıkarılması işlemidir. Organizma rahatsızlık veren bir durumla karşılaşmamak için davranışta bulunur. Ör: İyi hal gösteren memurun ceza evinden erken tahliye edilmesi. Mahkum tekrar ceza evine düşerse iyi hal davranışını tekrarlar. Dersin dönem ödevini çok iyi yaptığı için öğretmeni Okan’ın bir sonraki sözlü sınavdan muaf olmasına karar vermiştir.

Not: Olumlu pekiştirmede de olumsuz pekiştirmede de istenilen bir davranışın tekrarı(devamı) gerçekleşir. Organizma için olumlu uyarıcılar alma veya olumsuz uyarıcılardan kurtulma durumu, ödül olur.

İçten/İçsel Pekiştirme: Pekiştirmenin birey tarafından kendisine yönelik yapılmasıdır. Kişinin kendi davranışını ödüllendirmesidir. Ör: Bireyin başarı hazzı, Çocuğun merak ve belirsizlikten kurtulması, özgüvenin artması.

Dıştan/Dışsal Pekiştirme: Eğer pekiştirme bireyin çevresindekiler tarafından onun istenilen bir davranışının tekrar edilmesini sağlamak için yapılıyorsa buna “dıştan pekiştirme” denir. Ör: Annenin çikolata vermesi, öğretmenin aferin demesi, öğretmenin yüksek not vermesi.

Maddi Pekiştirme: Pekiştirmede kullanılan unsurun maddi bir değer taşımasıdır. Ör: Bir çalışana ikramiye verilmesi

Manevi Pekiştirme:Pekiştirmede kullanılan unsurun maddi bir değer taşımaması durumudur. Ör: Bir çalışana takdir belgesi verilmesi.

Simgesel/Sembolik Pekiştirme: Simgesel pekiştirmede istenen tepkileri gösteren çocuklara pekiştirici olarak jeton, marka, fiş gibi biriktirilince başka bir pekiştirece ulaştıran nesneler verilir. Yani çocuk bu simgesel ödülleri toplayarak daha sonra kendisi için gerçek ödüle dünüştürür. Çocuk topladığı jetonları vererek önceden belirlenmiş bir anlaşmaya göre istediği bir şeye sahip olur veya istediği bir şeyi yapabilmek için izin alır.

Ör: Her akşam saat 21:00’de yatağına girip uyuyan çocuğa her akşam için bir futbolcu resmi verilmesi ve 10 futbolcu resmi toplayan çocuğa bir futbol topu alınması.

Sembolik pekiştirme de ise sosyal kabulü, sosyal onayı gösteren tek bir nesnenin pekiştireç olarak verilmesi söz konusudur. Verilen pekiştireçlerin biriktirilmesi söz konusu değildir. Sadece manevi değeri olan bir pekiştireç söz konusudur. Ör: Öğrencilere takdir verilmesi

Eklenme Tarihi: 23 Haziran 2017