Savunma mekanizmaları
1. Ödünleme(Telafi)
Kendimizi zayıf gördüğümüz (Fiziksel ya da sosyal) bir alandaki eksikliğimizi, kuvvetli olduğumuz başka bir alandaki başarı ile örtme çabasına denir. Örneğin;
-Sakatlığı nedeniyle spor yapamayan kişinin başarılı bir antrenör olması
-Dersleri zayıf olan bir öğrencinin okulun voleybol takımında iyi bir pasör olması
-Erkeklerin dikkatini çekmeyen çirkin bir kızın doktorsını yaparak, bilim alanında başarılı işler çıkarıp herkesin dikkatini çekmesi
2. Yansıtma(Suçlama)/Projeksiyon
Bireyin kendisinde bulunan kusurları başkalarında görme davranışına ya da kişinin herhangi bir nedenden dolayı duyacağı, suçluluk duygusunu başka bir kişiye /kişilere atarak kurtulmasıdır. Örneğin;
-Rüşvet alan memurun “herkes alıyor” demesi
-Zayıf alan öğrencinin “öğretmen verdi” demesi
-Gol yiyen kalecinin arkadaşına “bir adamıtutamıyorsun” demesi
-Alkol alan bireyin eşine “ beni sen bu hale getirdin”demesi
Yansıtma diğer bir şekilde de bireyin, kendisindeki olumsuzlukları başkalarına mal etmesidir. Örneğin;
-İşinde çok hırslı olan birisi, “iş yerinde herkes çok hırslı, kimseye güvenilmiyor, herkes birbirinin kuyusunu kazıyor. ” diyerek kendini rahatlatabilir.
3. Yön/Yer Değiştirme /Semeri
Dövme Güdünün değişmediği ancak güdünün asıl hedefi yerine başka hedef koyularak değiştirildiği durumdur ya da bizde kaygı uyandıran sorun, gücümüzün yetmediği bir kimse, ya da denetimimiz altında olmayan bir olaysa, kaygımızı veya kızgınlığımızı gücümüzün yettiği kimseye ya da nesneye yöneltiriz. Örneğin;
-Gol yiyen kalecinin kale direğini tekmelemesi
-Telefonda kötü bir haber alan birinin ahizeyi kırması
-Sınıftan atılan öğrencinin sınıftan çıkarken sınıfın kapısını hızla çekmesi
4. Mantığa Bürüme/Bahane Bulma/Akla Uydurma/ Rasyonelleştirme
Bireyin yapmış olduğu kabul edilemeyecek bir davranışı çeşitli bahaneler bulma yoluyla haklı göstermeye çalışmasıdır. Birey mazeretler bularak kendi davranışını olduğundan daha az yanlış gösterme eğilimindedir. Örneğin;
-Partiye çağırılmayan Ahmet’in “zaten gitmeyecektim”demesi
-Eşşekten düşen Nasrettin Hoca’nın “zaten inecektim”demesi
-Çok para harcayarak büyük borçlar altına giren birinin“borç yiğidin kamçısıdır” demesi
NOT: Yansıtma ile mantığa bürüme savunma mekanizmalarını birbirinden ayıran en önemli fark yansıtma savunma mekanizmasında bireyin suçu kendi davranışlarından sorumlu başka birine atarken, neden bulmada suçun daha çok çevresel faktörlere yöneltilmesi vardır.
5. Özdeşim Kurma(Özdeşleşme)
Birey kendisinde bulunan özellikleri özenilir bulmadığı zaman, kendisi olmaktan çıkıp, istediği özelliklere sahip başka biriymiş gibi kendini algılamaya ve davranmaya başlar. Başkaları gibi duyma, düşünme, davranma ve onların başarısından pay çıkarmaktır. Örneğin;
-Beğendiğimiz sanatçı gibi giyinme ve onun hareketlerini yapma
-Öğretmenin “benim öğrencim ODTÜ’yü kazandı demesi
-Benim babam senin babanı döver.
6. Yüceltme (Duyguları Doyurma)
Toplumsal yönden kabul edilmeyen saldırganlık veya cinsel eğilimlerin, biçim değiştirerek kabuledilebilir alanlarda ifade bulmalarıdır. Örneğin;
-Çocuk sahibi olmayan bir kadının kreşte gönüllü anne olması
-Eşinden aradığı sevgiyi bulamayan bir erkeğin şiir yazması
-Kendisini teşhir etmeyi seven birisinin manken olması
-Kavga etmeyi seven birinin boksör olması
7. Bastırma (Bilinçsizce Unutma/Yok sayma) /Güdülenmiş Unutma
Hoşa gitmeyen, toplumca onaylanmayan duygu, düşünce, istek ve arzular zamanla bilinç dışına itilerek unutulur. Bu süreç tamamen bilinç dışıdır. Bastırma diğer savunma mekanizmalarına temel oluşturur. Unutularak bilinç dışına depolanan yaşantılar, ancak rüyalar aracılığıyla ya da serbest çağrışım gibi tekniklerle ortaya çıkar.
8. Karşıt Tepki Geliştirme / Tersine Davranmak /Güdüleri Çarpıtma
Kişinin çatışan duygu ve güdülerden toplumca beğenilmeyenlerini inkar etmek için düşündüğünün tam tersini söylemesi ya da gerçekleştirmesi.Örneğin;
-Bir kız çocuğunun kardeşini kıskandığı için ona aşırı düzeyde ablalık yapmaya çalışması
-Genç bir kızın güzelliğini kıskandığı bir arkadaşına“ sen benimen iyi arkadaşımsın” demesi
-Derste çok kunuşan öğrencinin “sınıfımızda gevezeler var ders dinleyemiyoruz” demesi
9. Gerileme (Çocuksu Davranma)
Kişinin problemleriyle geçmişine dönerek başa çıkmaya çalışmasıdır. İnsanın erişmiş olduğu gelişim düzeyine göre daha ilkel olan davranış basamaklarına dönmesidir. Örneğin; küsme, emekleme, altını ıslatma
10. Saplanma
Birey gelişen bir varlıktır. Fakat buna rağmen gelişimin herhangi bir noktasınasaplanma(takılma) olur ve dürtüler bir noktaya toplanarak ileriye gitmez. Örneğin; Çocukluğunda anneye aşırı bağlanan bireylerde evlenmeme, karşı cins ile olumlu ilişikiler kuramama gibi durumlar gözlenebilir.
11. Hayal Kurma/Düşlem/Avunma/Fantazi,
Kişinin gerçekte karşılayamayacağı ihtiyaçlarını, istek ve dürtülerini düş kurma yoluyla doyurmasıdır. Örneğin;Sekreterlikten hiç hoşlanmayan genç bir kadın kendini hayal dünyasında son derece başarılı bir avukat gibi düşünerek, sekreterliğin verdiği kaygıdan kurtulur. Aç tavuk kendini buğday ambarında zanneder.
12. Polyannacılık(Mutluluk Oyunu) / Tatlı limon
Her kötü olaydan iyi bir sonuç çıkarmaktır. Örneğin; arabası bozulan kişinin “iyi ki bozuldu yoksa ayaklarımız pas tutacaktı” demesi.
13. İnkar(Yadsıma)
Birey daha önce yapmış olduğu bir davranışı kabuletmeyip, inkar ederek bir savunma mekanizması gösterebilir.
-Arkadaşının kansere yakalandığını duyan birinin“mümkün değil, o kanser olamaz herhalde sonuçlar karıştı” demesi.
NOT:Bastırma ile inkar(yadsıma) savunma mekanizmaları arasındaki temel fark bastırmada rahatsızlık veren yaşantı ya da durumla ilgili hiç birşey hatırlanmazken, inkarda yaşantı hatırlanır ancak kabul edilmez.
14. Çarpıtma
Bu savunma mekanizmasına işine geldiği gibi anlama ifadesi ile açıklık getirmek mümkündür. Örneğin; Bir kişinin kendisinden hoşlandığına dair herhangi bir ipucu olmamasına rağmen sevdiği kızın davranışlarını kendisiyle ilgileniyormuş gibi yorumlaması.
15. Bedenselleştirme-Organlaştırma
Birey sıkıntısını ruhsal belirtiler yerine vücudun farklı yerlerinde farklı yakınmalarla ortaya koyar. Örneğin;
-Bir öğrencinin, sevmediği öğretmeninin dersine girince migreninin tutması
16. Diğerkamlık/Özgecilik
Diğer insanlara maddi ve manevi çıkar gözetmeksizin yararlı olmaya çalışma, kendinden önce başkalarını düşünme ve onlar adına çaba harcama
17. Bölünme
Kişinin etrafındaki tüm insanları ya da kendisini bir gün tümüyle iyi, bir başka gün tümüyle kötü olarak algılaması durumudur. Başka bir deyişle aynı kişilerinhem iyi hem de kötü yanlarının olabileceğini düşünememesidir.
18. İdealleştirme
Bireyin sevdiği kişi veya nesneye gereğinden fazla olumlu özellik atfetmesidir. Bazı kişilerin sevdikleri sanatçıları veya siyasetçileri hep olumlu yönleriyle görüp bu olumlulukları abartmaları olarak açıklanır.
19. İlkel İdealleştirme
Bu savunma mekanizmasını kullanan kişi terk edilme yada suistimal edilme gibi kaygıları nedeni ile kendini korumak için önce karşısındaki kişiyi aşırı derecede över. Bir hayal kırıklığı yaşaması durumunda ise karşısındakini tamamıyla kötüler.
Savunma mekanizmaları pdf haline buradan ulaşabilirsiniz
Eklenme Tarihi: 10 Mayıs 2011
Konu hakkında yorumunuzu yazın