Türklerde Devlet Yönetimi
Bu yazımızda Devlet Yönetimi konusunu ele alacağız konu kapsamında Kut Anlayışı, Türk Hükümdarlarının özellikleri, Hükümdarlık sembolleri, Hükümdarın görev ve yetkileri gibi sorulara cevap bulacağız.
a. KAĞAN
Türkler Hükümdarlarına: Şanyü,Tanhu, Hakan, Han, Yabgu, İlteber, İdi-kut,Erkin gibi ünvanlar vermişledir.
Kimler Türk Devletlerinde Hükümdar Olabilirdi?
Ülke hanedan üyelerinin ortak malı olarak görüldüğünden Hanedandan olan bütün erkeklerin hükümdar olma hakları vardı. (Kardeşler, kardeş çocukları, amca, amca çocukları ve diğer hanedan üyeleri.)
Türk Hükümdarlarının Tahta Çıkışı Tarih Boyunca Kaç Değişik Şekilde Meydana Gelmiştir?
- Hanedan üyeleri arasında siyasi ve askeri mücadeleyi kazanan hükümdar olarak tahta çıkıyordu. (En sık rastlanan durum)
- Hükümdarın rakipsiz aday olması(Bu durumda taht kavgası olmadan başa geçiyordu.)
- Seçim Usulü (Kengeş, toy veya kurultay denilen devletin ileri gelenlerinden oluşan meclisin toplanarak hanedan üyelerinden birini tahta geçirmesi.
- Ekber ve Erşed(En yaşlı ve Olgun) olanın başa geçmesi. (Bu yöntem I. Ahmet zamanından itibaren sadece Osmanlı Devletinde uygulanmıştır.
Kut Anlayışı Nedir?
Türkler devleti yönetme yetkisinin (Egemenlik hakkı) TANRI tarafından verildiğine inanıyorlardı.(Karizmatik Egemenlik) Tanrı tarafından verilen bu yönetme hakkına KUT diyorlardı.
KUT’un kan yoluyla hükümdarın tüm erkek çocuklarına geçtiğine inanıyorlardı.
-Kut anlayışına göre hükümdarın Köktanrı tarafından üstün güç ve yeteneklerle donatıldığına inanılırdı.
Tanrı bağışı olan ve de doğuştan gelen bu güç ve yetenekler ise şunlardır:
KUT: Hükmetme gücü ve yetkisi
ÜLÜG ya da ÜLÜŞ: Nasip ,kısmet demektir. Tanrının bolluk ve bereketi kağan vasıtasıyla verdiğine inanılırdı. Bir anlamda Kağanın iktisadi gücü demektir.
KÜÇ: Güç anlamına gelir. Tanrının Türk Kağanını savaşlarda güçlü ve yetenekli kılmasıdır.
Türk Hükümdarında olması gereken özellikler:
Bilgelik: (Akılılık)
Alplik: (Cesaret ve kahramanlık)
Erdemlilik: Ahlaki gelişmişlik
Adillik: Adaleti savunan
Hükümdarlık Sembolleri
1-OTAĞ :(Hükümdar çadırı)
2-ÖRGİN: (Taht)
3-TUĞ: (Sancak)
4-SORGUÇ :(Davul, Kotuz)
5-KUR: (Kemer)
6-BERGE: (Kılıç,kama ,kamçı ve yay)
7-TOY: (Şölen , Kutlama ziyafeti)
Hükümdarın görev ve yetkileri
- Töreye uymak ve töreyi uygulamak,
- Hükümdarın temel görevi ülkesini ve milleti korumaktır.
- Kut İnancı gereği ,kağanın; Köktanrı adına yerdeki ve gökteki tüm canlılara hükmetmesi düşüncesi hakimdi. Bu sebeple Türk Hükümdarı Dünya hükümdarı olarak kabul ediliyordu. Dünyanın tek bir elden Türk hükümdarı tarafından yönetileceği fikri “TÜRK CİHAN HAKİMİYETİ MEFKURESİ(DÜŞÜNCESİ)’Nİ ” ortaya çıkarmıştır.
- Hükümdar aynı zamanda en büyük yargıç sıfatını da taşıyarak yüksek mahkemeye “Divanı Mezalim” başkanlık ederdi.
- Türk Devletlerinde kağan dışında yönetimde söz sahibi olan kişiler de vardır. Hatun ,Tigin ve Yabgu başlıcaları idi
HATUN (KATUN):
- Kağanın ilk eşine denirdi.
- Töreye uygun olarak hatunluk tahtına otururdu. Kurultaylar katılabilir oy kullanabilirdi.
- Elçileri kabul edebilirdi. Kağanlar gibi sarayı ve askerleri bulunan hatunlar savaşa dahi katılabilirdi.
- Kağan öldüğünde tahta geçecek Tigin (tegin) küçükse hatun oğlu adına devleti yönetebilirdi .
TİGİN (TEGİN)
- Türk Kağanın oğullarına denirdi. Devlet yönetiminde deneyim kazanmaları için Tiginlere üst düzey görevler verilirdi.
- Ülkenin önemli yerlerine yönetici olarak atanırlar; Emirlerine de bir tümen birlik verilirdi.
YABGU VE İKİLİ TEŞKİLAT
- İlk Türk Devletlerinde devletin yönetimini kolaylaştırmak için ülke doğu,batı ve orta olmak üzere üç yönetim birimine ayrılıyordu.
- Hükümdar ve başkent (ordu)Doğuda yer alırdı.
- Batıda ise Yabgu sıfatıyla hükümdar ailesine mensup kişiler hükümdara bağlı olarak görev alırlardı.
Diğer yöneticiler
| YÖNETİCİ | GÖREVİ |
| İLTEBER,ERKİN | İdareci |
| Kül erkin | Oğuzların Lideri |
| Apa Tarkan, Baga Tarkan ,Buyruk, | Bakan,Nazır, |
| İnanç,İnal,Ataman | Tigin Eğitmeni |
| Tudun | Vergi Memuru |
| Tutuk | Askeri Vali |
| Bitikçi | Katip |
| Emçi,Otaçı | Tabip |
| Sübaşı | Ordu Komutanı |
| Agıçı | Hazinedar |
| Tamgaçı | Mühürdar |
| Tarkan | Saray Komutanı |
Eklenme Tarihi: 4 Mart 2013
[…] Türklerde Devlet Yönetimi […]